Bezpieczeństwo na budowie: 10 kluczowych zasad i praktycznych porad

Dlaczego zasady BHP na placu budowy są tak ważne?

Branża budowlana w szczególny sposób jest narażona na wypadki przy pracy. Wg statystyk Eurostatu jest ona jedną z najniebezpieczniejszych w większości krajów Europy. Te dane potwierdza GUS (Główny Urząd Statystyczny). Podaje on, że w Polsce od stycznia do września 2023 roku aż 99 osób poniosło śmierć w konsekwencji wypadków przy pracy. W tej niechlubnej statystyce przoduje branża budowlana, przetwórstwa przemysłowego, transportu oraz gospodarki magazynowej.

Statystyki wskazują, że na budowach najczęściej dochodzi do:

• potknięć i upadków (15%)
• wypadków spowodowanych przez spadające z góry przedmioty to lub niewłaściwe użycie narzędzi (13%)
• upadków z wysokości (11%)
• zasypania, wciągnięcia do dołu (3%).

Oprócz tego pracownicy budowlani narażeni są na urazy wynikające z ruchu pojazdów, kontakt z substancjami chemicznymi oraz działanie zmiennych i niekorzystnych czynników atmosferycznych.

Dane pokazują nam również, że ok. 70% przyczyn wypadków na budowie jest efektem nieostrożnego zachowania poszkodowanych i nieprzestrzeganiem przez nich zasad BHP. Rzadziej do wypadków doprowadzają zaniedbania w ogólnej organizacji pracy na budowie lub w organizacji stanowisk pracy oraz przyczyny techniczne (np. wady konstytucyjne czy niewłaściwa eksploatacja maszyn i urządzeń technicznych).

Statystyki jasno wskazują, że zasady BHP na placu budowy muszą być bezwzględnie przestrzegane. Stosowanie się do procedur pozwala zminimalizować ryzyko wypadków zagrażających zdrowiu i życiu pracowników, a także uniknąć problemów prawnych. W Polsce obowiązują obszerne regulacje dot. bezpieczeństwa i higieny pracy na placach budowach, a ich nieprzestrzeganie może skutkować karą grzywny, a nawet pozbawienia wolności.

Warto wspomnieć również, że zapewnienie bezpieczeństwa na placu budowy chroni także mienie i środowisko naturalne. Unikanie wypadków i awarii maszyn czy narzędzi przyczynia się do minimalizacji szkód materialnych, a także zapobiega zanieczyszczeniom środowiska, np. poprzez wycieki substancji chemicznych. Ponadto bezpieczne warunki pracy sprzyjają lepszemu samopoczuciu pracowników, a przez to zwiększają ich zaangażowanie i motywację do pracy. Fakt, że nie ulegają oni (nawet drobnym) wypadkom, pozwala zachować ciągłość procesu budowlanego, poprawić wydajność pracy, czyli zakończyć budowę nieruchomości w planowanym czasie, a nawet szybciej.

Kto odpowiada za bezpieczeństwo na budowie?

Bezpieczeństwo na budowie jest obwarowane konkretnymi przepisami. Zapoznać można się z nimi w:

• Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej
• Kodeksie Pracy, który reguluje prawa i obowiązki pracowników oraz pracodawców,
• Ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane
• Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dn. 6 lutego 2023 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych
• Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
• Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 20 września 2001 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych
• Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dn. 26 września 1997 w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

W interesie Inwestora jest zawarcie odpowiednich klauzul w umowie z wykonawcą oraz monitorowanie przestrzegania zasad BHP na placu budowy.

Za BHP na placu budowy odpowiada Kierownik Budowy - określa to Prawo Budowlane. Inwestor odpowiada za BHP pracy w przypadku, gdy bezpośrednio zatrudnia pracowników budowlanych i jest to rozpatrywane jako „zakład pracy”.

Jakie są obowiązki kierownika budowy i generalnego wykonawcy w zakresie BHP?

Przyjęte zostało, że przy inwestycjach, które realizuje generalny wykonawca, to on przejmuje odpowiedzialność za BHP, szkolenia pracowników, wyposażenia w obowiązkowy sprzęt, przestrzeganie obowiązków prawnych, porządek na placu budowy oraz niedopuszczenie do pracy osób nieposiadających wymaganych kwalifikacji np. w zakresie obsługi maszyn.

Gdy inwestycja realizowana jest przez generalnego wykonawcę, to Kierownik Budowy jest najczęściej przez niego zatrudniony. Można więc stwierdzić, że cały obowiązek BHP ciąży na generalnym wykonawcy.

O bezpieczeństwo powinni troszczyć się również sami pracownicy, którzy są zobowiązani do korzystania z dostarczonego przez pracodawcę sprzętu ochronnego i środków ochrony indywidualnej.

Zgodnie z prawem budowlanym Rozdział 3, uczestnikami procesu budowlanego są Inwestor, Projektant, Inspektor i Kierownik Budowy. Kierownik jest odpowiedzialny za organizację i bezpieczeństwo prac na placu budowy, wspiera się przy tym Wykonawcami prac. Wykonawca jest natomiast odpowiedzialny za pracę swoich pracowników.

Na koniec warto wspomnieć również o roli instytucji państwowych, które powinny prowadzić regularne kontrole i oceniać warunki pracy na budowy. Takie uprawnienia posiada Inspektorat BHP oraz Państwowy Inspektorat Pracy. 

Jakie zasady BHP powinny obowiązywać na placu budowy? 10 rzeczy, o które musisz zadbać

Na placu budowy konieczne jest zagwarantowanie środków ochrony indywidualnej oraz zbiorowej. Jakich? To uzależnione jest nie tylko od przepisów prawa, ale także typu budowy. Przykładowo SYSTEM 3E pozwala zrezygnować z niektórych elementów ochrony osobistej np. tych związanych z zabezpieczeniem słuchu, a związane jest to z eliminacją zaprawy, a więc i hałasujących maszyn takich jak betoniarki.

Niezależnie od typu budowy, pracownicy są zobowiązani do noszenia kasków, ubrań o barwach ostrzegawczych (np. kamizelki) oraz obuwia ochronnego. Pozostałe środki ochrony indywidualnej są uzależnione od wykonywanych prac. Należy pamiętać, że SYSTEM 3E to na ten moment tylko ściany, a fundamenty, stropy i dachy wymagają użycia standardowych środków ochrony.

Szkolenia dla pracowników budowy

Każdy pracownik powinien być odpowiednio przeszkolony w zakresie bezpieczeństwa na budowie, w tym w obszarze przepisów BHP, obsługi narzędzi i maszyn, oraz postępowania w sytuacjach awaryjnych. Pracownicy powinni być również przeszkoleni z pierwszej pomocy i jej udzielania w przypadku wystąpienia wypadków lub nagłych zdarzeń medycznych.

Regularne przeglądy stanu technicznego sprzętu i narzędzi

Sprzęt i narzędzia używane na budowie powinny być regularnie sprawdzane pod kątem stanu technicznego i bezpieczeństwa, aby uniknąć ewentualnych awarii i wypadków.

Stosowanie odpowiednich środków ochrony indywidualnej

Każdy pracownik powinien być wyposażony w odpowiednie środki ochrony indywidualnej, takie jak:

• zabezpieczenia głowy np. hełmy, kaski, które chronią głowę m.in. przed przedmiotami spadającymi z wysokości;
• zabezpieczenia twarzy i oczu (maski, okulary, gogle, osłony); są niezbędne tam przy pracach, gdzie oczy narażone są na szkodliwe działanie (pył, odpryski, iskry, substancje drażniące itp.);
• zabezpieczenia słuchu - nauszniki, hełmy, wkładki przeciwhałasowe – potrzebne są one do prac, przy których zostaje przekroczony dopuszczalny poziom hałasu;
• zabezpieczenia rąk np. rękawice, ochraniacze – powinni je posiadać pracownicy, którzy wykonują prace narażające na niebezpieczeństwo urazów rąk; rękawice są też niezbędne, gdy zachodzi ryzyko kontaktu skóry dłoni z chemikaliami;
• zabezpieczenia nóg, np. buty klasy S3 – wodoodporne, o wzmocnionych noskach i grubych podeszwach, ochraniacze poszczególnych części nóg – wymagane są one przy kontakcie z wilgocią, błotem, ekstremalną temperaturą lub ostrymi elementami;
• odzież robocza, czyli kombinezony, kurtki, spodnie, osłony poszczególnych części ciała; jej zadaniem jest chronić przed kontaktem z substancjami chemicznymi, wodą, błotem lub zbyt niskimi/wysokimi temperaturami;
• sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości taki jak szelki bezpieczeństwa, liny, uprzęże, urządzenia amortyzujące i samohamowne – wymagane są podczas prac na wysokościach, typu rusztowania, a także w kanałach.

Środki ochrony zbiorowej

Minimalizacja ryzyka wypadków budowlanych zapewniają też środki ochrony zbiorowej. Zalicza się do nich przede wszystkim zabezpieczenia stoisk pracy na wysokości, czyli balustrady z deski krawężnikowej i poręczy ochronnej umieszczonej na wysokości 1,1 m, a także barierki pośredniej umieszczonej na ½ wysokości balustrady.

Oprócz tego na budowie potrzebne będą barierki ochronne i liny asekuracyjne. Takie zabezpieczenie krawędzi obiektu jest wymagane, gdy występuje za nim uskok powyżej 1 m.

Odpowiednia organizacja placu budowy

Bezpieczeństwo na budowie zapewni również odpowiednie zorganizowanie placu robót. Ten powinien być ogrodzony, doprowadzona musi być, do niego energia elektryczna oraz woda, wykonanie drogi i przejścia, zabezpieczone zaplecze higieniczno-sanitarne. Minimalizacja ryzyka wypadków budowlanych wymaga również wyznaczenia i dokładnego oznakowania stref niebezpiecznych, w których występują zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi.

Bezpieczne przechowywanie materiałów budowlanych

Materiały budowlane powinny być przechowywane w sposób bezpieczny i zgodny z przepisami, aby uniknąć wypadków związanych z ich upadkiem lub przemieszczaniem się. Inwestor powinien również uwzględnić stopień szkodliwości wykorzystywanych materiałów. Chcąc chronić pracowników, a także środowisko naturalne, warto sięgnąć po materiały wykorzystywane przez SYSTEM 3E, który do budowy domów wykorzystuje tylko te pochodzenia wulkanicznego, o neutralnym pH i niewydzielającym trujących tlenków.

Regularne czyszczenie i utrzymanie porządku na placu budowy

Regularne czyszczenie terenu budowy i utrzymanie porządku mogą pomóc w zapobieganiu wypadkom związanym z poślizgnięciami, upadkami lub potknięciami. Tego typu wypadki zminimalizuje też stosowanie technologii 3E, która do minimum ogranicza produkcję śmieci budowlanych.

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa dotyczących prac w zimie i przy złej pogodzie

Prace budowlane powinny być wykonywane z zachowaniem szczególnej ostrożności podczas złych warunków pogodowych, takich jak opady śniegu, deszczu lub silny wiatr.

Regularne przeglądy stanu technicznego budowy

Przeglądy stanu technicznego budowy powinny być przeprowadzane regularnie, aby wykryć ewentualne nieprawidłowości lub zagrożenia i podjąć odpowiednie działania zapobiegawcze.

Bezpieczne usuwanie odpadów budowlanych

W trakcie budowy domu ważne jest odpowiednie zarządzanie i usuwanie odpadów budowlanych. Odpowiednio zorganizowane miejsce składowania odpadów, z dala od obszarów roboczych oraz regularne ich usuwanie zapobiegnie niebezpieczeństwu kontuzji oraz zapewnia czystość i porządek na placu budowy.

Monitorowanie i kontrola obciążenia konstrukcji

Podczas budowy domu należy regularnie monitorować i kontrolować obciążenie konstrukcji, szczególnie w przypadku prac związanych z montażem elementów nośnych, jak belki czy słupy. Zapewnienie, że konstrukcja jest prawidłowo obciążona, minimalizuje ryzyko jej uszkodzenia i zapewnia bezpieczeństwo dla pracowników oraz dalszą stabilność budynku.

Kiedy jest potrzebny plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowie?

W niektórych przypadkach samo przestrzeganie zasad BHP nie wystarczy i prawo wymaga od inwestora opracowania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Plan BIOZ ma za zadanie wykluczyć zagrożenia dla pracowników. Jest on potrzebny, jeśli prace budowlane:

• Trwają dłużej niż 30 dni roboczych i jest przy nich zatrudnionych więcej niż 20 osób,
• Ich zakres przekracza 500 osobodni, czyli 4000 roboczogodzin,
• W przypadku prowadzenia niektórych prac np. pod ziemią, w tunelach, studniach w pobliżu linii wysokiego napięcia lub czynnych linii komunikacyjnych.

BIOZ swoim zakresem obejmuje projektowanie budowy, rozpoczęcie prac i prowadzenie robót. Za jego sporządzenie odpowiedzialny jest kierownik budowy (może on delegować to zadanie). BIOZ musi uwzględniać specyfikę obiektu budowlanego oraz warunki prowadzonych robót budowlanych.

Bezpieczeństwo na budowie - podsumowanie

Minimalizacja ryzyka wypadków budowlanych to podstawowy obowiązek inwestora, generalnego wykonawcy, podwykonawców, a także kierownika budowy. Nie wszystkich zagrożeń da się jednak uniknąć. W 100% przed wypadkami na budowie nie ochroni nawet najlepiej zorganizowany plac robót czy skrupulatnie opracowany plan BIOZ. Dlatego każda osoba przebywająca na budowie powinna wiedzieć, jak zachować się w przypadku wystąpienia zagrożenia zdrowia i życia, a także umieć udzielić pierwszej pomocy.

Zespół DOM 3E to doświadczeni architekci, konstruktorzy, wykonawcy i kierownicy budowy – bez obaw możesz zlecić nam budowę swojego domu, a my zadbamy o to, by przebiegała sprawnie i bezpiecznie.

Kompleksowo zajmiemy się poszczególnymi etapami – od projektu aż po oddanie kluczy. Energooszczędne, nowoczesne i ekologiczne budownictwo, które Ci proponujemy, znacznie minimalizuje też ryzyko wypadków na budowie.

Zobacz, jak możemy Ci pomóc w stworzeniu wymarzonych czterech kątów – umów się na bezpłatną konsultację z Doradcą Technicznym 3E.